De zaak
Hugues Falys, een boer uit Henegouwen, dagvaardt TotalEnergies voor hun aandeel in de klimaatcrisis.
Dat is een primeur voor ons land! Nooit eerder moest een bedrijf voor een Belgische rechtbank verschijnen omwille van die reden.
Hugues, al zo’n dertig jaar boer, ondervindt de gevolgen van de klimaatcrisis aan den lijve. Zijn boerderij in het Henegouwse Lessines kreeg meerdere klimaatextremen te verduren, waaronder hittegolven en periodes van droogte. Die hadden tot gevolg: significante financiële verliezen, extra werk, veel stress en een immense onrust die al jaren aanhoudt.
Hugues besloot dan ook om een rechtszaak te starten tegen een multinational die bijdraagt tot de klimaatcrisis: TotalEnergies. TotalEnergies is een van de bedrijven die wereldwijd de meeste broeikasgassen uitstoten.
Met zijn zaak vraagt Hugues dat TotalEnergies de schade die hij leed, vergoedt en dat het financieel bijdraagt aan de energietransitie. Hij vraagt ook om het bedrijf te dwingen fossiele energie uit te faseren, met het oog op het vermijden van toekomstige schade.
Drie organisaties: de Ligue des droits humains, FIAN Belgium en Greenpeace, stellen zich burgerlijke partij in deze rechtszaak. Hugues wordt ook bijgestaan door een brede coalitie uit het Belgische middenveld. Kan hij ook op jouw steun rekenen?
Waarom trekken we naar de rechtbank?
Het klimaat biedt geen marge: de situatie is dringend. Het IPCC beschouwt de periode 2020-2030 als “kritiek” voor de nodige maatregelen om de klimaatopwarming onder 1,5°C te houden. Deze drempelwaarde is het resultaat van het akkoord van Parijs en het sterke engagement dat landen erin optekenden.
Wat zijn de doelstellingen van deze rechtszaak?
Deze rechtszaak heeft drie specifieke doelstellingen. Het uiteindelijke doel is om een einde te maken aan de straffeloosheid van de fossiele brandstofindustrie.
Wat zijn onze kansen ?
Deze actie is onuitgegeven: het is de eerste keer dat een burger een multinational voor het Belgische gerecht brengt op basis van een klimaatklacht. Op wereldschaal zien we dat steeds meer burgers de klimaatcrisis juridisch te lijf gaan.
Waarom trekken we naar de rechtbank?
Het klimaat biedt geen marge: de situatie is dringend. Het IPCC beschouwt de periode 2020-2030 als “kritiek” voor de nodige maatregelen om de klimaatopwarming onder 1,5°C te houden. Deze drempelwaarde is het resultaat van het akkoord van Parijs en het sterke engagement dat landen erin optekenden.
Tot nog toe bleef het bij engagement: concreet zien we dat – ondanks herhaaldelijke alarmkreten van wetenschappers – de globale temperaturen stijgen en de uitstoot van broeikasgassen nooit hoger lag. De kloof tussen de noodzakelijke uitstootreductie en de voorspelde uitstoot wordt steeds dieper. Landen en multinationals schuilen immers achter een zekere flou juridique die rond deze kwesties hangt.
De landen en de multinationals handelen veel te laks als het op klimaatactie aankomt. Om onwillige overheden en de privésector te omzeilen en de klimaatcrisis toch te kunnen aanpakken, wenden burgers en ngo’s zich steeds vaker tot rechtbanken. Dat is ook wat we hier doen met Hugues!
“ 8 op de 10 Waalse landbouwers raken in moeilijkheden door de klimaatcrisis.”
CBC Observatorium
Onderzoek uitgevoerd door IPSOS bij 300 Waalse landbouwers tussen 16 en 23 juni 2023.
Wat zijn de doelstellingen van deze rechtszaak?
1. Erkenning van de schade die de boer heeft geleden
Het eerste doel van deze rechtszaak is om erkenning te krijgen voor de schade die de boer heeft geleden als gevolg van de klimaatcrisis. Extreem weer, in het bijzonder hittegolven, droogte en extreme regenval, hebben een zware impact gehad op de opbrengsten van Hugues’ boerderij. Deze weersomstandigheden hebben meerdere malen de gewassen die dienen om zijn dieren te voeden, aangetast. Daardoor had hij geen andere keuze dan het voer voor zijn koeien te kopen, in plaats van dat hij ze zelf kon voeden. En hij moest ook zijn veestapel inperken om de verminderde voederproductie op te vangen.
Hugues is duidelijk niet de enige boer die onder de klimaatcrisis lijdt. Volgens een onderzoek dat verscheen in juli 2023, kampen 8 op de 10 boeren en boerinnen in Wallonië met problemen als gevolg van de klimaatcrisis: de impact op gewassen en vee is zorgwekkend en bedreigt onze voedselsoevereiniteit, net als herlokaliseringsprojecten. Zo’n projecten hebben als doel om voedsel dat we nu kopen uit andere landen gewoon hier te produceren. Met deze rechtszaak willen we net de boeren en boerinnen steunen, die het zwaarst worden getroffen door deze gevolgen.
Als Hugues een vergoeding krijgt voor de geleden schade, zal hij het hele bedrag doneren aan Farm for Good, een vereniging van boerderijen die zich inzet voor agro-ecologie. Hij wil geen persoonlijke winst maken met deze rechtszaak. Voor Hugues is het belangrijk om de agro-ecologische transitie aan te moedigen en ervoor te zorgen dat de klimaatcrisis erkend wordt als een ernstige bedreiging voor de landbouw en de boeren en boerinnen.
2. TotalEnergies verplichten te stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen
Steenkool-, olie- en gasbedrijven zijn de grootste veroorzakers van de klimaatcrisis. Meer dan 75% van de uitstoot van broeikasgassen wordt veroorzaakt door fossiele brandstoffen.
Wij roepen de rechtbank op om TotalEnergies ertoe te verplichten af te stappen van fossiele brandstoffen door een geloofwaardig transitieplan op te stellen dat de volgende 3 punten uitvoert:
- Een onmiddellijke stopzetting van investeringen in nieuwe projecten voor fossiele brandstoffen (gas, olie, steenkool).
- Een vermindering van de uitstoot ten gevolge van de productie en levering van fossiele brandstoffen met meer dan 60% tegen 2030, ten opzichte van de cijfers van 2023.
- Een vermindering van de olie- en gasproductie in 2030, 2040 en 2050 ten opzichte van 2020, zoals aangegeven in de tabel.
| 2030 | 2040 | 2050 | |
| Olieproductie | -47% | -75% | -90% |
| Gasproductie | -47% | -75% | -85% |
| Gecombineerde gas- en olieproductie | -47% | -75% | -88% |
Deze doelstellingen voor de vermindering van de olie- en gasproductie zijn gebaseerd op het Production Gap Report (2023), dat onder andere door de VN is opgesteld. Deze cijfers zijn gebaseerd op het IMP-LD-scenario (Illustrative Mitigation Pathway – Low Demand), dat door Hugues en de organisaties die hem steunen bij deze rechtszaak als meest geloofwaardig werd bevonden. Dit scenario maakt het mogelijk om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C zonder dat toekomstige technologieën voor koolstofafvang en -opslag nodig zijn. De meeste van deze technologieën bevinden zich nog in de ontwikkelingsfase. De haalbaarheid en effectiviteit moet dus nog worden bewezen. Bovendien brengt de grootschalige toepassing ervan veel risico’s met zich mee voor mensenrechten en ecosystemen.
3. Een einde maken aan de straffeloosheid van de fossiele brandstofindustrie
Op het gebied van mensenrechten en milieu is er vaak sprake van straffeloosheid, vooral als het gaat om multinationals. Grote spelers hebben namelijk de gewoonte om hun activiteiten te verplaatsen en verspreiden over verschillende landen. Zo kunnen ze misbruik maken van de zwakke plekken in nationale wetgeving van landen waar ze activiteiten hebben. De principes om hen te bestraffen bestaan nochtans, vooral in het internationaal recht, maar er is nog geen concrete structuur om deze regels te controleren.
Bijgevolg ontvluchten de grote olie- en gasbedrijven hun verantwoordelijkheid. Ook zijn ze over het algemeen vrijgesteld van alle restricties op vlak van klimaat. Dit geeft hen de mogelijkheid om controle te houden over hun “transitie”, de aard en het tempo ervan, maar vooral om door te gaan met het opstrijken van torenhoge winsten.
Daarnaast worstelen regeringen nog steeds met het aannemen van wetgeving die sterk genoeg is om het milieu, het klimaat en de mensenrechten effectief te beschermen. Bovendien gaan sommige regeringen tegen de stroom in door de fossiele brandstofindustrie te blijven subsidiëren. Dit is het geval in België.
Maar er is dringend behoefte aan een rechtvaardige transitie.
Om schot in de zaak te brengen, roepen we op tot gerechtigheid en schadeloosstelling in de rechtbank. We eisen dat bedrijven aansprakelijk worden gesteld voor de schade die ze veroorzaken.
Deze actie maakt deel uit van het See You in Court-project, gecoördineerd door de Internationale Federatie voor de Mensenrechten (FIDH). Het project is bedoeld om multinationals ter verantwoording te roepen voor hun impact op milieu en mensenrechten via rechtszaken.
Wat zijn onze kansen in een rechtszaak tegen TotalEnergies?
Deze actie is onuitgegeven: het is de eerste keer dat een burger een multinational voor het Belgische gerecht brengt op basis van een klimaatklacht. Op wereldschaal zien we dat steeds meer burgers de klimaatcrisis juridisch te lijf gaan. In 2022 telden de Verenigde Naties meer dan 2000 rechtszaken. Sommige daarvan werden gewonnen, wat bewijst dat rechtvaardigheid bestaat!
Enkele voorbeelden:
Klimaatzaak
Op 30 november 2023 verplichtte het hof van beroep de Belgische federale overheid en het Vlaamse en Brusselse gewest om de uitstoot van broeikasgassen ten laatste in 2030 te verminderen met 55% ten opzichte van 1990.
Zaak Shell
In 2021 verplichtte een Nederlandse rechtbank multinational Shell tot een uitstootreductie van 45% voor 2030 ten opzichte van 2019.
Zaak Urgenda
In deze zaak uit 2015, die zijn laatste beroep kende in 2019, werd Nederland verplicht om de uitstoot van broeikasgassen voor 2020 te verminderen met 25% ten opzichte van 1990.
In deze drie rechtszaken werd dezelfde juridische redenering gevolgd: de plicht om schade te mitigeren en herstellen. We bouwen deze nieuwe rechtszaak op rond ditzelfde principe.
Deze juridische precedenten onderstrepen dat het negeren van klimatologische urgentie een ernstig verzuim is en dat zowel staten als multinationals zich er schuldig aan maken. Dit verzuim moet juridisch aangepakt worden.